داروها با توجه به نوع تاثیر در بدن و درمان بیماری‌ها، به گروه های دارویی مختلفی تقسیم میشن:
- داروهای ضد درد
- داروهای ضد التهاب
- آنتی‌بیوتیک‌ها
- داروهای ضد ویروس
- داروهای ضد قارچ
- داروهای ضد آلرژی
- داروهای قلبی و عروقی
- داروهای اعصاب و روان
- داروهای گوارشی
- داروهای ضد سرطان
- داروهای هورمونی
هیدروکورتیزون؛ داروی ضد التهاب کورتیکواستروئیدی
هیدروکورتیزون در گروه داروهای ضد التهاب، در زیر گروه استروئیدها یا کورتیکواستروئیدها طبقه‌بندی میشه.
این دارو نوعی کورتیکواستروئیده! یعنی عملکردی مشابه هورمون طبیعی کورتیزول (هورمونی که از غدد فوق کلیوی یا آدرنال ترشح میشه) داره. مهم ترین تاثیر درمانی هیدروکورتیزون، کنترل واکنش های التهابی بدن، محسوب میشه.
تاثیر درمانی هیدروکورتیزون: کنترل و مهار پاسخ های التهابی بدن
هیدروکورتیزون با مهار واکنش ها و پاسخ های التهابی بدن، باعث کاهش التهاب موضعی، حساسیت، خارش و قرمزی ناشی از بیماری های پوستی مثل اگزما، آلرژی و درماتیت و … میشه.
چگونگی تاثیر هیدروکورتیزون: کنترل پاسخ های التهاب بدن
سیستم ایمنی بدن، در برابر هرگونه خطرات خارجی (مثل زخم، ضربه، آسیب، آلرژی یا عفونت)، هشیار و فعال میشه. برای مقابله و پاسخگویی به این تهدیدات خارجی، مواد شیمیایی ترشح میکنه که باعث التهاب، قرمز شدن، ورم کردن، خارش، سوزش یا احساس درد میشه. به این عکس العمل ها و واکنش های بدن “پاسخ التهابی” میگن.
هیدروکورتیزون، با کنترل واکنش های التهابی شدید مثل کم کردن التهاب و تورم، تسکین خارش و سوزش، از بین بردن قرمزی پوست و نهایتا با ترمیم و بهبود زخم ها بدن رو آروم نگه میداره. به این کنترل واکنش های بدن “مهار پاسخ های التهابی بدن” میگن.
مثلا تماس پوست با گیاه پیچک سمی به عنوان یه خطر و تهدید خارجی، برای بدن، محسوب میشه:
“پاسخ التهابی” بدن: پوست بدن قرمز میشه، تاول میزنه و خارش میگیره.
“مهار پاسخ های التهابی بدن” توسط هیدروکورتیزون: شامل رفع قرمزی، تاول و خارش پوست میشه.
اشکال مختلف دارویی هیدروکورتیزون:
هیدروکورتیزون به شکل‌های مختلف، با درصد و دوز مشخص تولید میشه. هر کدوم بسته به نوع بیماری و محل مصرف، کاربرد متفاوتی دارن:
- پماد یا کرم موضعی برای درمان التهابات پوستی
- شیاف مقعدی
- آمپول تزریقی
- خوراکی به شکل شربت یا قرص
- پماد یا قطره چشمی
- اسپری بینی
موارد مصرف پماد هیدروکورتیزون: از درمان جوش تا کاهش التهاب هموروئید مقعدی
پماد هیدروکورتیزون موضعی با غلظت ۱ درصد یعنی در هر ۱۰۰ گرم پماد، ۱ گرم هیدروکورتیزون موجوده. این غلظت با کمترین عوارض جانبی، تاثیر مثبتی بر کاهش التهابات پوستی، میذاره.
پماد هیدروکورتیزون موضعی: تاثیر بر درمان قارچ پوستی
طبق تشخیص پزشک معالج، برای درمان یا کاهش التهاب عفونت های قارچی یا باکتریایی پوست، از پماد موضعی هیدروکورتیزون بوتیرات استفاده میشه. از ترکیب پماد هیدروکورتیزون با داروهای ضد قارچ مثل میکونازول یا کلوتریمازول، پماد قوی و موثر هیدروکورتیزون بوتیرات به دست میاد.
پماد هیدروکورتیزون موضعی: موثر در درمان مشکلات پوستی
مصرف موضعی پماد هیدروکورتیزون موضعی ۱ درصد، در افزایش سرعت بهبودی، کاهش التهاب و مشکلات پوستی زیر تاثیر داره:
- درمان التهابات پوستی مثل جوش، آکنه، پسوریازیس، اگزما و درماتیت.
- کاهش تورم، خارش و قرمزی پوست ناشی از آلرژی به مواد حساسیت زا.
- کاهش اثرات ناشی از نیش حشرات مثل سوزش، خارش و التهاب.
- درمان ایوی پوستی (نوعی حساسیت شدید پوستی ناشی از گیاه پیچک سمی).
پماد هیدروکورتیزون: تاثیر بر کاهش التهاب هموروئید مقعدی یا بواسیر
مصرف شیاف یا پماد موضعی هیدروکورتیزون، تاثیری بر درمان بیماری های مقعدی مثل هموروئید (بواسیر)، نداره. مصرف این پماد، فقط باعث کاهش موقتی علائم هموروئید مثل درد، التهاب و تورم، خارش و سوزش مقعدی میشه. مصرف طولانی مدت هیدروکورتیزون، باعث نازک شدن پوست مقعد، عفونت های قارچی، تغییرات هورمونی و اختلالات سیستمیک میشه.
اشکال مختلف هیدروکورتیزون برای درمان هموروئید (بواسیر):
- پماد موضعی هیدروکورتیزون ۱ درصد: استعمال خارجی پماد در اطراف ناحیه مقعد، روزی دو یا سه بار، برای کاهش تورم و التهاب، درد، خارش و سوزش مقعدی و بهبود علائم بواسیر.
- شیاف مقعدی: برای کاهش التهاب هموروئید داخلی و رکتوم، یک یا دو بار صبح و شب.
روش مصرف پماد هیدروکورتیزون برای درمان هموروئید:
استفاده موضعی پماد هیدروکورتیزون، طبق تجویز پزشک و معمولا پس از اجابت مزاج، برای کاهش التهاب و تسکین علائم هموروئید، طبق دستور زیر انجام میشه:
- شستشوی مقعد با آب ولرم و صابون ملایم.
- خشک کردن کامل مقعد با دستمال نرم، بدون عطر و رنگ.
- مالیدن کمی پماد روی زخم مقعد، با انگشت تمیز یا پنبه.
- شستن و خشک کردن دست ها و اپلیکاتور با آب گرم و صابون، پس از استعمال.
پس از استعمال پماد هیدروکورتیزون، نباید روی مقعد پوشانده بشه تا جذب دارو، سریع و بدون عوارض جانبی صورت بگیره.
روش استفاده از اپلیکاتور در کاهش علائم هموروئید داخلی:
برای کاهش علائم هموروئید داخلی و تسهیل در استفاده موضعی پماد هیدروکورتیزون، از وسیله لوله مانند، به نام اپلیکاتور استفاده میشه. اپلیکاتور، به سر تیوپ پماد متصل میشه و با فشار دادن تیوپ، مقدار مشخصی از دارو به داخل مقعد (رکتوم)، منتقل میشه.
برای کاهش اصطکاک و جلوگیری از سوزش یا تحریک پوست نازک مقعد، بهتره نوک اپلیکاتور، پیش از مصرف، کمی چرب بشه.
پس از هر بار استفاده، اپلیکاتور باید با آب گرم و صابون شسته و معمولا خشک بشه. در صورت یک‌بار مصرف بودن، دور انداختن آن بلافاصله پس از استفاده الزامیه.
در صورتی که علائم هموروئید مثل التهاب و درد، پس از ۷ روز استفاده از پماد هیدروکورتیزون، بهبود پیدا نکرد؛ مراجعه فوری به پزشک متخصص برای عمل جراحی بواسیر یا درمان قطعی لیزر هموروئید ضروریه.
قطعی ترین روش درمان هموروئید (بواسیر) و سایر بیماری های مقعدی مثل شقاق (فیشر)، فیستول، آبسه و کیست مویی، درمان با لیزره. لیزر درمانی؛ توسط جراح متخصص، بدون درد، خونریزی، بیهوشی، بستری و در کمترین زمان به صورت سرپایی انجام میشه.
پماد هیدروکورتیزون در حیوانات: تاثیر بر کاهش التهاب پوستی حیوانات
پماد هیدروکورتیزون، از داروهای دامپزشکی موثر در درمان بیماری های پوستی حیوانات خانگی مثل سگ و گربه، محسوب میشه. این پماد با خواص ضد التهابی، باعث کاهش التهاب، تورم، قرمزی، خارش و سوزش پوست آسیب دیده حیوان میشه.
موارد مصرف پماد هیدروکورتیزون در حیوانات:
- خارش پوست ناشی از نیش حشرات کنه، کک، ساس
- زخم های سطحی پوست
- التهاب ناشی از مواد حساسیت زا در حیوانات
- کاهش عوارض درماتیت (تورم، تاول، خارش و پوسته شدن و خشکی پوست حیوانات)
نحوه مصرف پماد هیدروکورتیزون در حیوانات:
- استفاده پماد روی پوست بدون زخم
- به علت وجود کورتون در ترکیب پماد هیدروکورتیزون، جلوی لیسیدن محل دارو، توسط حیوان، باید گرفته بشه.
- استفاده از پماد روی زخم عمیق یا عفونی ممنوعه، مگر بنا بر تشخیص دامپزشک.
- استفاده طولانی مدت از پماد، باعث نازک شدن و عفونت قارچی پوست حیوان میشه.
مصرف هیدروکورتیزون در دوران بارداری و شیردهی: احتیاط در مصرف
پماد هیدروکورتیزون، به عنوان داروی کورتونی ضعیفی، برای درمان التهاب پوستی، شناخته میشه. در دوران بارداری و شیردهی با احتیاط و طبق تجویز و دستور پزشک، باید مصرف بشه.
مصرف طولانی مدت پماد در دوران بارداری، باعث انتقال دارو از راه خون و آسیب به جنین میشه.
مصرف پماد هیدروکورتیزون در دوران شیردهی، بی خطره. استعمال پماد روی سینه، به علت تماس با دهان نوزاد شیرخوار، ممنوعه.
مصرف هیدروکورتیزون در کودکان: عوارض مصرف بر رشد کودکان
مصرف پماد هیدروکورتیزون در کودکان نیز باعث کاهش التهاب، تورم، قرمزی و خارش ناشی از بیماری های پوستی مثل آلرژی، اگزما و گزیدگی توسط حشرات میشه.
استفاده موضعی و کوتاه مدت پماد هیدروکورتیزون در کودکان، فقط طبق تجویز پزشک مجاز هست.
عوارض مصرف طولانی مدت پماد هیدروکورتیزون در کودکان:
- کاهش ترشح هورمون رشد: اختلال در رشد استخوان ها
- کاهش جذب کلسیم: تضعیف استخوان سازی
- افزایش قند خون: بهم خوردن تعادل هورمونی بدن
- تاثیر بر کیفیت خواب: خواب ناکافی شبانه و کاهش ترشح هورمون رشد
- کاهش اشتها
- نازک شدن، سوزش، حساسیت و عفونت پوست
- ضعف سیستم ایمنی بدن
درمان هموروئید در کودکان با پماد هیدروکورتیزون:
به علت نازکی و حساس بودن پوست اطراف مقعد کودک، مصرف پماد هیدروکورتیزون برای درمان هموروئید، باید با احتیاط و تجویز پزشک صورت بگیره.
بهترین روش درمان بیماری هموروئید در کودکان، در مراحل اولیه، درمان های خانگی و در مراحل گسترش علائم، درمان دارویی، تحت نظر پزشک متخصص و هست.
درمان های خانگی هموروئید در کودکان:
- رعایت رژیم غذایی پر فیبر، سبزیجات و میوه های تازه، غلات کامل و نان های سبوس دار.
- نوشیدن آب و مایعات فراوان در طول شبانه روز (حداقل 8 تا 12 لیوان)
- مصرف خاکشیر، تخم شربتی و دانه های گیاهی ملین برای رفع یبوست
- مصرف میوه های ملین مثل انواع آلو، انجیر، گلابی و …
- نشستن در لگن آبگرم به مدت 15 دقیقه (حمام سیتز)
- فعالیت بدنی برای افزایش حرکات روده و دفع راحت مدفوع
درمان های دارویی هموروئید در کودکان:
- درمان یبوست با مصرف شربت های ملین ملایم مثل لاکتولوز
- مصرف پماد های مسکن بدون کورتون مخصوص کودکان
- استفاده از پماد هیدروکورتیزون در زمان بسیار کوتاه طبق تجویز پزشک
- مصرف مسکن با دوز پایین مثل استامینوفن در صورت درد مقعدی
خواص پماد هیدروکورتیزون: ویژگی های ضد التهابی و درمانی
داروهای گروه کورتیکواستروئیدها، از جمله هیدروکورتیزون، باعث تحریک مواد محافظ سطح پوست و کاهش علائم پوستی غیر عادی میشن. مصرف خودسرانه و قطع ناگهانی مصرف دارو، عوارض جانبی به همراه داره.
مهم ترین خواص درمانی پماد هیدروکورتیزون:
- خاصیت ضد التهابی: کاهش علائم و درمان بیماری های التهابی پوستی مثل پسوریازیس، اگزما و درماتیت (قرمزی، پوسته شدن، خارش، تورم، خشکی پوست)
- خاصیت مرطوب کنندگی: از بین بردن خشکی پوست
- خاصیت جذب سریع در پوست: برای جذب بالای پماد هیدروکورتیزون در پوست، نباید موضع پوشانده بشه.
- خاصیت تسکین دهندگی: کاهش عوارض پوستی مثل تورم، قرمزی، خارش و سوزش پوست ناشی از نیش حشرات یا زخم ها، حساسیت ها و آلرژی
- کمترین عوارض سیستمیک: نسبت به انواع خوراکی دارو
- دسترسی آسان: تهیه آسان و بدون نسخه پماد هیدروکورتیزون از داروخانه
- کاربردهای چندگانه: استفاده از خاصیت های درمانی پماد هیدروکورتیزون در بیماری های پوستی گوناگون.
محدودیت مصرف هیدروکورتیزون: موارد احتیاط در بیماری‌ها و شرایط خاص
در صورت ابتلا به هر یک از بیماری های زیر، مصرف هیدروکورتیزون باید تحت نظر پزشک، انجام بشه:
- دیابت و قند خون
- فشار خون بالا
- نارسایی و بیماری های کلیوی
- بیماری های قلبی و عروقی
- اختلالات تیروئید مثل تیروئید کم کار
- سابقه ابتلا به بیماری سل یا مالاریا
- بیماری های التهابی روده
- سابقه تشنج
- ابتلا به بیماری ها یا عفونت های چشمی
- ابتلا به بیماری های عفونی قارچی
- اختلالات و مشکلات روانی
- بارداری و شیردهی
- همزمانی با انجام جراحی های دندانپزشکی، آزمایش های پوستی یا واکسیناسیون.
عوارض جانبی داروی هیدروکورتیزون: خطرات مصرف یا قطع خودسرانه دارو
مصرف داروی هیدروکورتیزون، به صورت خوراکی (شربت یا قرص) یا موضعی (پماد و شیاف) باید تحت نظر پزشک باشه. مصرف خودسرانه و قطع ناگهانی دارو، عوارض شدیدی در پی داره.
عوارض جانبی هیدروکورتیزون خوراکی:
- ناراحتی و مشکلات گوارشی معده
- اسهال
- حالت تهوع و استفراغ
- سر درد و سرگیجه
- بیقراری، استرس یا اضطراب
- افزایش رشد موهای زائد بدن
- مشاهده علائم سرماخوردگی مثل سرفه، گلو درد و درد عضلانی
- اختلال در خواب منظم و بیخوابی
- اختلال در دوره پریود منظم
- آثار کبودی در سطح پوست بدن
عوارض جانبی هیدروکورتیزون موضعی:
- نازک شدن، خشکی شدید و ترک خوردن پوست بدن
- سوزش و خارش در ناحیه مقعد
- مشاهده تغییر رنگ پوست بدن
- ضایعات پوستی مثل جوش و آکنه در سطح پوست
عوارض جانبی شدید هیدروکورتیزون: لزوم قطع مصرف و مراجعه فوری به پزشک
در صورت مشاهده عوارض جانبی شدید زیر، همزمان با مصرف داروی هیدروکورتیزون خوراکی یا موضعی، باید فورا مصرف دارو رو قطع کرده و به پزشک مراجعه نمود.
عوارض جانبی شدید و خطرناک هیدروکورتیزون خوراکی:
- تورم صورت یا مچ پا و پاها
- بثورات پوستی
- اختلال در بینایی و دید
- بی حالی، سستی و ضعف عضلانی
- سر درد طولانی مدت
- تغییر رنگ در مدفوع ( مدفوع سیاه رنگ)
عوارض جانبی شدید و خطرناک هیدروکورتیزون موضعی:
- ضایعات و بثورات پوستی
- خس خس کردن سینه
- دشواری در بلع و قورت دادن غذا
- مشکلات تنفسی
- عوارض شدید و جدی پوستی مثل عفونت
سوالات متداول در مورد هیدروکورتیزون؛ درمان التهاب هموروئید و مشکلات پوستی
آیا در درمان هموروئید از شربت هیدروکورتیزون، استفاده میشه؟
خیر. برای درمان هموروئید، از پماد موضعی یا شیاف مقعدی هیدروکورتیزون استفاده میشه چون بطور مستقیم بر التهاب ناشی از هموروئید تاثیر میذاره.
شربت هیدروکورتیزون در درمان چه بیماری هایی، موثره ؟
طبق تشخیص و تجویز پزشک شربت هیدروکورتیزون در درمان بیماری های التهابی یا بیماری های شدید خودایمنی مثل آسم شدید، آلرژی شدید، نارسایی غده آدرنال یا غده فوق کلیوی و … کاربرد داره.
آیا برای کاهش خارش ناحیه تناسلی میشه از پماد هیدروکورتیزون استفاده کرد؟
بله. با تجویز پزشک، با دوز مصرف مشخص و در مدت زمان کوتاه، از پماد هیدروکورتیزون برای درمان و کاهش خارش استفاده میشه.
مصرف پماد هیدروکورتیزون برای درمان هموروئید در دوران بارداری یا شیردهی مجازه؟
حتما با تجویز پزشک باید مصرف بشه. چون برای نوزاد شیرخوار یا جنین خطرناکه.
