گشادی مقعد یا اتساع غیر طبیعی دریچه مقعد (آنال)، یه عارضه پزشکی هست که میتونه بر کیفیت زندگی افراد بیمار تاثیر منفی بذاره.
گشادی مقعد، به دلیل ضعیف شدن عضلات اسفنکتر مقعدی یا آسیب به کانال مقعدی (کانال آنال)، باعث بی اختیاری در دفع مدفوع و دفع گاز روده، نشت ترشحات و احساس ناراحتی بیمار میشه.
گشادی مقعد: کاهش توانایی عضلات مقعدی
گشادی یا اتساع مقعد، به حالتی گفته میشه که عضلات اسفنکتر داخلی و خارجی مقعد، توانایی کنترل آگاهانه در بسته نگه داشتن در دهانه رو از دست میدن. این بیماری، باعث باز ماندن غیر طبیعی مقعد (آنوس)، بی اختیاری در کنترل مدفوع و گاز روده، التهاب و سوزش پوست حساس و نازک اطراف مقعد، و تاثیرات منفی روانی، کاهش اعتماد به نفس و انزوای اجتماعی فرد مبتلا میشه.
دهانه مقعد، در حالت طبیعی و بدون فشار یا تحریک، توسط ماهیچه های اسفنکتر داخلی و خارجی، بسته نگه داشته میشه و فقط در هنگام دفع مدفوع یا گاز باز میشه.
اندازه دهانه مقعد در افراد عادی:
- در حالت بسته بودن: قطر خارجی 1 تا 2 سانتی متر
- در حالت دفع مدفوع: 3 تا 4 سانتی متر باز میشه
اندازه دهانه مقعد در بیماران مبتلا به گشادی مقعد:
- در حالت بسته بودن: قطر خارجی 2.5 تا 3 سانتی متر
- در حالت دفع مدفوع یا فشار: تا 4.5 تا 5 سانتی متر باز میشه
۸ عامل موثر در بروز اتساع (گشادی) مقعد
گشادی مقعد، در نتیجه عوامل مختلفی، بروز میکنه و باعث آسیب رسیدن به عضلات کف لگن و سیستم عصبی کنترل کننده این عضلات میشه.
ابتلا به بیماری هموروئید مقعدی:
یا بواسیر چیست؟ بیماری هموروئید یا بواسیر داخلی، به التهاب و تورم سیاهرگ های داخل رکتوم (کانال مقعد)، منجر به درد شدید، سوزش و خارش آزار دهنده و خونریزی مقعدی گفته میشه.
عوارض شدید هموروئید مزمن و درمان نشده:
- التهاب و تورم سیاهرگ های مقعد
- فشار مداوم به عضلات اسفنکتر داخلی و خارجی مقعدی
- کاهش توانایی بسته شدن کانال مقعد
- باز موندن کانال مقعد
- احساس دفع ناکامل مدفوع
- اتساع رکتوم (گشادی مقعد)
- نشت مدام ترشحات، مدفوع آبکی و خونریزی همراه مدفوع
- بی اختیاری در دفع مدفوع و دفع گاز روده
- افزایش خطر ابتلا به یبوست و عوارض شدید ناشی از آن
ابتلا به بیماری شقاق (فیشر) مقعدی:
شقاق چیست؟ شقاق یا فیشر مقعدی، به بریدگی یا زخم ریز ترک مانند، در لایه داخلی مقعد گفته میشه که منجر به درد شدید، سوزش خنجر مانند، خونریزی مقعدی هنگام اجابت مزاج و بعد از آن میشه.
عوارض شدید شقاق مزمن و درمان نشده:
- درد، سوزش، تورم و التهاب بافت مقعد
- تضعیف و کاهش کنترل عضلات اسفنکتر داخلی یا خارجی مقعد بر دفع اختیاری مقعد
- گسترش عفونت در اثر درمان نشدن زخم شقاق
- گشادی مقعد ناشی از شقاق
- بی اختیاری در دفع مدفوع و دفع گاز روده
جراحی ناحیه نشیمنگاهی یا مقعدی:
برش های عمیق ناشی از جراحی در ناحیه مقعد و کانال مقعدی (رکتوم)؛ مانند جراحی سنتی هموروئید، شقاق یا فیستول، باعث آسیب به بافت مقعد، پارگی یا ضعف دائمی اسفنکترهای مقعدی میشه. همچنین بروز التهاب، تشکیل بافت اسکار یا زخم های پس از جراحی بیماری های نشیمنگاهی، باعث اختلال در عملکرد طبیعی اسفنکترهای مقعدی و در نتیجه تنگی یا گشادی مقعد میشه.
موثرترین و بهترین روش درمان بیماری های مقعدی، عمل هموروئید روش لیزر درمانی هست که در کلینیک تخصصی و توسط جراحان متخصص با تجربه خانم و آقا، بدون درد، بیهوشی و بستری، در زمان کوتاه 20 تا 45 دقیقه انجام میشه. درمان هموروئید داخلی و خارجی، لیزر شقاق، فیستول، آبسه و کیست مویی،
یبوست مزمن: عامل گشادی مقعد
بیماری گوارشی یبوست، به علل مختلفی مانند ننوشیدن مقدار کافی آب، کم آبی بدن و روده ها، بی تحرکی بدن، کم تحرکی روده برای دفع راحت مدفوع، تغذیه ناسالم و کم فیبر و… بروز میکنه.
بیمار مبتلا به یبوست، برای دفع مدفوع سفت و خشک، باید زور زیادی بزنه که باعث وارد آمدن فشار و آسیب به بافت و عضلات مقعد، اسفنکترهای مقعدی و عضلات کف لگن میشه.
فشار مدام به عضلات اسفنکتر های مقعدی، باعث خستگی و تضعیف آنها، در نتیجه ناتوانی در کنترل دفع مدفوع و همچنین گشادی مقعد میشه.
یبوست درمان نشده، همچنین باعث ابتلا به بیماری های مقعدی مانند هموروئید، شقاق، فیستول، آبسه و کیست مویی میشه.
جلوگیری از گشادی مقعد با پیشگیری از یبوست
ابتلا به یبوست و گشادی مقعد ناشی از آن، این سوال رو پیش میاره که درمان فوری یبوست چیست؟
- نوشیدن مایعات فراوان سالم بدون گاز و الکل مثل آب در طول روز
- داشتن تحرک کافی و انجام ورزش های روزانه
- مصرف روزانه 25 تا 30 گرم فیبر (موجود در میوه ها و سبزیجات تازه و غلات کامل)
رابطه مقعدی مکرر: از آسیب به عضلات مقعد تا اتساع مقعدی
رابطه مقعدی و از پشت، به علت فشار زیاد و تکرار این عمل، باعث کشیدگی تارهای عضلانی، تضعیف و پارگی عضلات اسفنکتر داخلی یا خارجی مقعدی میشه.
هماهنگی اعصاب و عضلات مقعد، باعث بسته نگه داشتن کانال مقعد و جلوگیری از تخلیه یا نشت مدفوع در حالت عادی و یا تخلیه آگاهانه و با اراده فرد در مواقع لازم میشه.
- وظیفه اصلی عضلات اسفنکتر داخلی مقعد: کنترل غیرارادی
- وظیفه اصلی عضلات اسفنکتر خارجی مقعد: کنترل ارادی و آگاهانه دفع مدفوع
در نتیجه هرگونه آسیب فیزیکی، کاهش قدرت عملکرد طبیعی و منجر به باز شدن غیر طبیعی، گشادی مقعد و بی اختیاری در دفع گاز روده و مدفوع میشه.
افزایش سن و تضعیف عضلات:
در اثر بالا رفتن سن، همه عضلات بدن از جمله اسفنکترهای مقعدی و عضلات کف لگن، ضعیف میشن. گشادی مقعد و ترس از بی اختیاری مدفوع، باعث انزوا طلبی، دوری از حضور در اجتماع و کاهش کیفیت زندگی در فرد سالمند مبتلا میشه.
مهم ترین دلایل گشادی مقعد در افراد مسن:
- کاهش الاستین و کلاژن: تضعیف ماهیچه ها و توده های عضلانی
- تضعیف اسفنکترهای مقعدی: در نتیجه عدم کنترل بر دفع مدفوع
- تضعیف اسفنکترهای مقعدی و عضلات کف لگن: در نتیجه گشادی مقعد
- کاهش جریان خون به ناحیه عضلات کف لگن
- تغییرات هورمونی: کاهش قدرت و انعطاف پذیری عضلات
پیشگیری از گشادی مقعد در سالمندی:
- معاینه منظم: تشخیص به موقع و زودهنگام بیماری
- انجام تمرینات کگل: برای تقویت عضلات کف لگن
- رعایت رژیم غذایی متعادل: حفظ سلامت و تقویت عضلات بدن
ابتلا به بیماری های عصبی و آسیب های عضلانی: صدمات منجر به گشادی مقعد
برخی بیماری ها، باعث اختلال در ارسال پیام های عصبی به عضلات اسفنکتر مقعد و در نتیجه کاهش توانایی عضلات در انقباض و بسته نگه داشتن مقعد، بی اختیاری در دفع گاز روده و مدفوع و حتی گشاد شدن مقعد میشن.
مهم ترین بیماری ها یا آسیب های فیزیکی منجر به گشادی مقعد:
- اختلالات عصبی مانند MS
- دیابت کنترل نشده
- سکته مغزی
- زایمان های سخت و متعدد
- آسیب های نخاعی
- ضربات شدید فیزیکی به ناحیه لگن در اثر حوادث و تصادفات
- پارگی یا ضعف عضلات اسفنکتر مقعد و کف لگن
علائم گشادی مقعد: از بی اختیاری مدفوع تا عوارض روانی
تشخیص گشادی مقعد، با توجه به علائم بالینی و معاینه فیزیکی بیمار، توسط پزشک انجام میشه.
در برخی بیماران، همه این علائم و در برخی چند مورد مشاهده میشه.
شایع ترین علائم گشادی مقعد:
- بی اختیاری مدفوع یا گاز روده
- نشت بی اختیار ترشحات آبکی، بد بو و لزج از مقعد
- احساس باز ماندن کانال مقعد در حالت استراحت و خواب
- احساس رطوبت دائمی در ناحیه مقعد
- تحریک پوست اطراف مقعد، سوزش و خارش ناشی از نشتی دائم مدفوع
- احساس درد و ناراحتی در مقعد و ناحیه نشیمنگاهی
عوارض روانی ناشی از گشادی مقعد:
- ناتوانی در کنترل مدفوع و گاز روده، به ویژه در شرایط استرس زا یا موقعیت های اجتماعی
- کاهش اعتماد به نفس و دوری از اجتماع به علت ترس از خروج بی اختیار مدفوع و گاز روده
- اختلال در انجام کارهای روزمره و عادی
تشخیص گشادی مقعد: از معاینه تا روش های تخصصی
مراجعه به پزشکان متخصص خانم و آقا در کلینیک تخصصی بیماری های نشیمنگاهی، باعث تشخیص زودهنگام و جلوگیری از گسترش عوارض شدید گشادی مقعد و بروز بی اختیاری کامل مدفوع، میشه.
مهم ترین روش های تشخیص گشادی مقعد:
- معاینه بالینی: معاینه فیزیکی بیمار و بررسی میزان آسیب به عضلات اسفنکتری مقعد
- مانومتری مقعدی: آزمایش اندازه گیری میزان فشار عضلات اسفنکتر مقعدی
- سونوگرافی اندورکتال: بررسی ساختار عضلات و بافت های اطراف مقعد
- ام آر آی کف لگن (MRI): ارزیابی دقیق آسیب های عصبی و عضلانی در موارد شدید بیماری
درمان گشادی مقعد: از لیزر درمانی تا اسفنکتروپلاستی
انتخاب روش درمان گشادی مقعد، به علت بروز و شدت بیماری آن بستگی داره.
لیزر درمانی: مدرن ترین روش درمان تخصصی گشادی مقعد
لیزر درمانی، از پیشرفته ترین روش ها برای ترمیم عضلات آسیب دیده اسفنکتر مقعدی و بازسازی بافت های آسیب دیده هست.
مزایای لیزر درمانی در درمان گشادی مقعد:
- بدون نیاز به برش های جراحی بزرگ و عمیق
- بدون درد و خونریزی
- بدون نیاز به بیهوشی و بستری طولانی مدت
- دوره نقاهت ساده و کوتاه
- بازگشت سریع به روال عادی زندگی روزمره و محل کار
- کاهش چشمگیر هزینه های جانبی مانند هزینه درمان شقاق با لیزر و همچنین هزینه جراحی بواسیر با لیزر
جراحی ترمیمی اسفنکتروپلاستی: آخرین گزینه جراحی
جراحی ترمیمی اسفنکتروپلاستی، آخرین گزینه درمانی موارد شدید گشادی مقعد و بی اختیاری کامل دفع مدفوع، برای بازسازی عضلات اسفنکتره.
این روش درمانی، باعث بهبود کیفیت زندگی بیمار مبتلاست.
بیوفیدبک: روش غیر جراحی و بدون عوارض درمان گشادی مقعد
روشی غیر تهاجمی بیوفیدبک، با استفاده از حسگرهای متصل به مقعد بیمار، تمرینات هدفمندی به بیمار داده میشه. چندین جلسه تمرینات مداوم بیوفیدبک، باعث بهبود کنترل عضلات اسفنکتر مقعدی در بیماران سالمندی میشه که توانایی جراحی رو ندارن.
درمان های خانگی گشادی مقعد: از تمرین کگل تا رعایت رژیم مناسب
درمان های خانگی، جایگزین درمان تخصصی نیستن و تنها به عنوان مکمل درمان های پزشکی و در موارد خفیف بیماری توصیه میشن.
تمرینات کگل: درمان گشادی مقعد با تقویت عضلات لگن
تمرینات کگل، جهت تقویت عضلات لگن و بهبود کنترل بر اسفنکترهای مقعدی، روزانه در 3 ست 10 تایی انجام میشه:
- انقباض و سفت کردن عضلات مقعد
- نگه داشتن انقباض بین 5 تا 10 ثانیه
- رها کردن انقباض مقعد
رعایت رژیم غذایی: مصرف فیبر فراوان
مصرف روزانه 25 تا 30 گرم فیبر از میوه ها و سبزیجات تازه، غلات کامل، حبوبات و دانه های گیاهی، به نرم شدن مدفوع و کاهش فشار بر مقعد و در نهایت جلوگیری از گشاد شدن مقعد کمک میکنه.
حمام سیتز: موثر بر تسکین التهاب در گشادی مقعد
نشستن در لگن آبگرم، به مدت 10 تا 15 دقیقه و به تعداد 2 تا 3 بار در روز، باعث کاهش التهاب و تسکین عضلات مقعدی میشه.
سوالات متداول درباره گشادی مقعد
بهترین روش درمان گشادی مقعد، کدوم روش هست؟
بهترین روش درمان گشادی مقعد روش بدون بیهوشی و درد لیزر درمانی هست.
درمان دارویی بر درمان گشادی مقعد، تاثیر داره؟
خیر. به تنهایی موثر نیستن و برای کاهش التهاب و ناراحتی های پوستی مثل خارش مقعد میشه از کرم های ضد خارش استفاده کرد.
آیا بیماری گشادی مقعد، خطرناکه؟
گشادی مقعد، میتونه باعث بی اختیاری کنترل مدفوع، حساسیت، عفونت های پوستی، زخم مقعد، کاهش کیفیت زندگی و استرس بیمار بشه. ولی با تشخیص به موقع، قابل درمانه.
گشادی مقعد بعد از درمان، قابل برگشته؟
در صورت خفیف بودن و ابتدای بروز بیماری، تمرینات کگل و بیوفیدبک بسیار موثره. در موارد شدید بیماری، روش لیزر درمانی لازمه و باعث بهبود بیماری میشه.
استفاده از عسل و استعمال آن بر روی مقعد، باعث درمان گشادی مقعد میشه؟
خیر. استفاده از عسل و روغن های گیاهی در درمان گشادی مقعد، ممنوع و خطرناکه. چون باعث تحریک و عفونت مقعد میشن.
