بیماری ها و اختلالات گوارشی یکی از شایع ترین مشکلات تاثیر گذار، در سلامت عمومی بدن و کیفیت زندگی محسوب میشه. دستگاه گوارش از اندام های اصلی (دهان، مری، معده، روده بزرگ، روده کوچک تا مقعد) تا اندام های کمک کننده مانند لوزالمعده، کیسه صفرا، کبد؛ نقش حیاتی در هضم، جذب مواد مغذی، ذخیره و در نهایت دفع مواد زائد از بدن، به عهده دارن.
بیماری های گوارشی بسیاری از جمله یبوست، اسهال، بیماری های التهابی روده مثل کرون و کولیت، سلیاک، دیورتیکولیت و پولیپ روده، سنگ کیسه صفرا، سیروز کبدی، سرطان های دستگاه گوارشی و … در دستگاه گوارشی به وجود میان.
مشکلات در هضم و گوارش غذا: دلایل و علائم شایع
دستگاه گوارش یه سیستم پیچیده و بسیار گسترده هست که از دهان شروع و به مقعد ختم میشه. در طول این لوله گوارشی، هضم، جذب، ذخیره مواد ضروری برای بدن و دفع مواد زائد، انجام میشه.
ایجاد اختلال در عملکرد این سیستم، باعث مشکلات گوارشی حاد (کوتاه مدت) و مزمن (طولانی مدت) و درگیر کردن انسان با مسائل و مشکلات ناشی از بروز بیماری ها میشه. شناسایی علل بروز بیماری های گوارشی از یه نفخ ساده تا سرطان های روده، در مراحل اولیه، باعث درمان به موقع و جلوگیری از وخامت بیماری میشه.
علائم شایع وجود مشکلات گوارشی:
مراجعه به پزشک، در صورت تداوم این علائم رایج بیماری های گوارشی، به پیشگیری از تشدید بیماری کمک میکنه:
- نفخ معده، نفخ روده و دفع گاز
- درد شکمی در بخش های مختلف شکم
- سوزش معده (سوزش سر دل)
- اختلال و مشکل در هضم غذا
- ابتلا به یبوست یا اسهال
- حالت تهوع و استفراغ
انواع بیماری های گوارشی: شناسایی بیماری ها و اختلالات شایع گوارشی
بیماری های دستگاه گوارش، طیف وسیع و گسترده ای دارن و هر کدام بخش خاصی از دستگاه گوارش رو تحت تاثیر قرار میدن.
مهم ترین بیماری های گوارشی:
یبوست مزمن، هموروئید مقعدی (بواسیر)، شقاق مقعدی (فیشر)، فیستول مقعدی، اسهال، عدم تحمل غذایی، سوزش معده (ریفلاکس)، بیماری های التهابی روده (کرون و کولیت اولسراتیو)، سندروم روده تحریک پذیر، رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک (SIBO).
یبوست مزمن: علائم و درمان یبوست
یبوست از شایع ترین بیماری های گوارشی و منشا ابتلا به بسیاری از بیماری های دیگه هست.
علائم ابتلا به یبوست:
- مدفوع سفت، خشک و کم آب
- دفع سخت و دردناک همراه خونریزی هنگام دفع مدفوع
- نفخ روده و درد در ناحیه پایین شکم
- احساس دفع ناقص مدفوع
- اجابت مزاج سه بار در هفته
درمان یبوست:
- نوشیدن آب فراوان: 8 تا 12 لیوان در شبانه روز برای جبران کم آبی بدن و روده
- رژیم غذایی پر فیبر، سبزیجات و میوه های تازه، غلات کامل و نان های سبوس دار
- تحرک کافی یا پیاده روی روزانه: افزایش حرکات روده برای عبور راحت مدفوع از روده و مقعد
- مصرف داروهای ملین و روان کننده
- مصرف داروهای گیاهی، دمنوش ها و دانه های ملین مثل خاکشیر، تخم شربتی، دانه چیا
بیماری های مقعدی (نشیمنگاهی):
ابتلا به بیماری گوارشی یبوست، از عوامل اصلی بروز بیماری های مقعدی، مثل هموروئید، شقاق و فیستول مقعدی هست.
هموروئید (بواسیر) مقعدی:
هموروئید یا بواسیر، شایع ترین بیماری نشیمنگاهی شناخته میشه. ابتلا به یبوست مزمن، از دلایل اصلی بروز هموروئید هست. در اثر التهاب و متورم شدن وریدهای خونی داخل کانال رکتوم یا مقعد، هموروئید به صورت گوشت اضافه، به دو صورت بروز میکنه.
- هموروئید خارجی: بیرون زدن توده های گوشت اضافه در اطراف مقعد
- هموروئید داخلی: وجود توده های گوشت اضافی در داخل کانال مقعد
مهم ترین علائم ابتلا به هموروئید مقعدی (بواسیر):
- درد شدید مقعدی هنگام اجابت مزاج
- درد دائمی هنگام نشستن و راه رفتن
- سوزش، خارش، ترشح عفونت از مقعد
- التهاب، تورم و قرمزی مقعد
- تنگی مقعد در اثر گسترش توده های زائد گوشتی هموروئید
- خونریزی هنگام اجابت مزاج (دفع مدفوع)
شقاق مقعدی (فیشر):
بیماری شقاق مقعدی، به شکل ترک یا بریدگی کوچک دردناکی، در پوست حساس و نازک اطراف مقعد، ظاهر میشه که فرد مبتلا رو بسیار آزار میده.
مهم ترین علائم ابتلا به شقاق مقعدی (فیشر):
- وجود بریدگی، التهاب، تورم و قرمزی در پوست اطراف مقعد
- خارش شدید و سوزش خنجری
- مشاهده لکه های خون روی دستمال بعد از اجابت مزاج
- خونریزی هنگام دفع مدفوع و حتی ساعت ها بعد از دفع
فیستول مقعدی:
فیستول مقعدی یکی از بیماریهای عفونی ناحیه نشیمنگاهی هست. فیستول مقعدی، یک مسیر لوله مانند باریک، با دو سوراخ در ابتدا و انتهای کاناله. یک سوراخ داخل کانال مقعده و سوراخ دیگه به سطح پوست اطراف مقعد راه پیدا میکنه.
مهم ترین علائم ابتلا به فیستول مقعدی:
- عدم درمان کامل و تخلیه نشدن آبسه مقعدی
- جراحی های باز بیماری های مقعدی: جراحی هموروئید، فیشر که درمان قطعی نشدن
- ابتلا به بیماری های التهابی روده: مانند دیورتیکولیت، کرون و کولیت
- یبوست مزمن یا اسهال: به علت فشار به بافت مقعد برای دفع مدفوع
- بیماریهای خود ایمنی و ضعف سیستم ایمنی: مثل ایدز، سل یا دیابت
- زایمان سخت و طولانی: به علت فشار زیاد به لگن و مقعد
- ابتلا به سرطان های مقعد، روده بزرگ و روده کوچک: نفوذ و آسیب تومور به بافت مقعد-
- تصادف و ضربات شدید: آسیب رساندن شدید به بافت های لگن و مقعد
درمان لیزری هموروئید، شقاق و فیستول مقعدی؛ درمان قطعی بدون جراحی و درد
لیزر درمانی، به دلایل زیر، بهترین روش درمان هموروئید، شقاق و فیستول مقعدی، طبق نظر جراحان با تجربه و بیماران درمان شده، معرفی میشه:
- انجام لیزر بدون درد و خونریزی
- بدون نیاز به بیهوشی با بیحسی موضعی
- زمان کوتاه لیزر درمانی فقط در ۲۰ دقیقه
- بدون نیاز به بستری شدن در بیمارستان و به صورت سرپایی
- کم تهاجم و کم عارضه
- دوران نقاهت کوتاه
- بدون بازگشت و عود مجدد بیماری
کلینیک لیزر درمان، با تکیه بر تخصص جراحان با تجربه، سابقه‌ای موفق در درمان لیزری هزاران بیمار مبتلا به بیماری های نشیمنگاهی و مقعدی، داره.
بیماری های گوارشی التهابی روده (IBD): کرون و کولیت اولسراتیو
دو بیماری کرون و کولیت، جزء بیماری های IBD (بیماری التهاب روده ای) هستن.
بیماری التهابی کرون؛ در هر قسمتی از دستگاه گوارش از دهان تا مقعد، تمام ضخامت دیواره رو، تکه تکه و ناپیوسته درگیر التهاب، زخم و خونریزی میکنه. بروز بیماری های فیستول و آبسه مقعدی در کرون شایعه.
بیماری التهابی کولیت اولسراتیو؛ فقط لایه مخاطی روده بزرگ رو به طور پیوسته و کامل درگیر میکنه.
علائم شایع بیماری های التهابی روده کرون و کولیت:
التهاب و تورم مقعد در اثر اسهال یا یبوست
ابتلا به بیماری های مقعدی مثل آبسه، هموروئید، شقاق و فیستول
اسهال و مدفوع چرب، بدبو و همراه خونریزی
خونریزی: خونریزی التهابات و زخم های موجود در روده
مشاهده خون در مدفوع
کم خونی و فقر آهن در اثر خونریزی مزمن
درد شکمی، گرفتگی عضلات شکمی بخصوص بعد صرف غذا.
کاهش اشتها و کاهش وزن بی دلیل
احساس تهوع و استفراغ
ضعف جسمانی، بی حالی و خستگی
تب و لرز و تعریق شبانه
بروز مشکلات پوستی در سطح پوست بدن
بیماری گوارشی سندروم روده تحریک پذیر (IBS):
سندروم روده تحریک پذیر، اختلال در عملکرد روده، با علائم متناوب مثل اسهال و یبوست یا هر دو، مشخص میشه. مصرف داروهای تسکین دهنده علائم، دوری از استرس و رعایت رژیم غذایی مناسب، باعث کاهش علائم بیماری میشه.
علائم بیماری سندروم روده تحریک پذیر (IBS):
تغییر در عادات روده هنگام دفع مدفوع
ابتلا به اسهال و یبوست
نفخ روده
درد شکمی مزمن
احساس ناراحتی مداوم و همیشگی
رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک(SIBO): بیماری گوارشی باکتریایی روده
SIBO یا رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک، بیماری و اختلال گوارشی به دو علت شایع رخ میده:
- افزایش غیر طبیعی تعداد باکتری های روده کوچک
- مهاجرت انواع غیر بومی و نامناسبی از باکتری ها، از روده بزرگ به روده کوچک
علائم و عوارض رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک (SIBO):
- تکثیر بیش از حد باکتری ها در روده کوچک: باعث التهاب، تورم و درد روده و شکم
- به هم خوردن تعادل میکروبی
- اسهال و یبوست
- سوء جذب مواد مغذی مثل ویتامین ها
- خروج گاز معده و باد گلو
تشخیص و درمان رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک (SIBO):
- انجام آزمایش تنفسی (تست هیدروژن)، ابتلا به این اختلال روده رو مشخص میکنه.
- درمان شامل تجویز آنتی‌بیوتیک‌های مناسب توسط پزشک متخصص، رعایت رژیم غذایی خاص FODMAP و درمان یا مدیریت بیماریهای زمینه‌ای.
پیشگیری از ابتلا به بیماری های گوارشی: روش های موثر در جلوگیری از اختلالات گوارشی
برای حفظ سلامت دستگاه گوارشی بدن، افزایش کیفیت زندگی و کاهش خطر ابتلا به بیماری های گوارشی، راهکارهای زیر توصیه میشه:
شناسایی عوامل تحریک کننده سیستم گوارشی:
در افراد مختلف، عوامل محرک گوناگونی، باعث بروز اختلال و مشکل در سیستم گوارشی میشه. شناسایی مواد غذایی محرک و پرهیز از مصرف آنها، باعث جلوگیری از تشدید علائم گوارشی در فرد میشه. مثلا نوشیدن قهوه و نسکافه، غذاهای پرادویه و تند، غذاهای چرب، مصرف حبوبات نفاخ، مصرف لبنیات مثل شیر و ماست، نوشیدنی های الکلی، غذاهای دارای گلوتن در افراد مبتلا به سلیاک و … ناراحتی های گوارشی رو تشدید میکنه. تغییر عادات غذایی و صرف غذا در محیط آرام و به دور از استرس، هم به هضم و گوارش سالم کمک میکنه.
رعایت تعادل در رژیم غذایی:
- رعایت رژیم غذایی سالم: مصرف غذاهای دارای فیبر فراوان مثل سبزیجات و میوه های تازه، غلات کامل، نان های سبوس دار و …
- مواد غذایی پر فیبر، باعث افزایش حجم مدفوع و دفع راحت مدفوع میشه
- تقسیم سهمیه غذایی روزانه به چند وعده کوچک و میان وعده
- داشتن تحرک کافی برای افزایش حرکات روده و کمک به هضم غذا
- پرهیز از غذاهای پر ادویه (ادویه های تند مثل فلفل، پاپریکا، کاری و زنجبیل)، چرب و دارای مواد نگهدارنده شیمیایی مثل کنسرو و کمپوت
- مصرف داروهای گیاهی ملین در صورت ابتلا به یبوست مثل روغن زیتون، ژل آلوئه ورا، دانه چیا و تخم کتان
نوشیدن آب و جلوگیری از کم آبی بدن:
- نوشیدن آب فراوان برای جلوگیری از یبوست
- پرهیز از نوشیدنی ها و مشروبات الکلی
- کاهش مصرف نوشیدنی های کافئین دار که باعث کم آبی بدن میشن.
- نوشیدن آب الکترولیتی در صورت ابتلا به اسهال برای حفظ تعادل الکترولیتی بدن
- مصرف آب زیاد هنگام گرمای هوا یا هنگام ورزش کردن
رعایت بهداشت فردی: رعایت آداب غذا خوردن
- شستن دست ها قبل از صرف غذا
- بعد از اجابت مزاج برای جلوگیری از بیماری های میکروبی و انگلی
- شستشوی مقعد، با مواد شوینده بدون عطر و آب ولرم
- خشک کردن مقعد با دستمال یا حوله تمیز و خشک و جلوگیری از مرطوب ماندن مقعد
سوالات متداول در مورد علائم، علل و درمان بیماری ها و اختلالات گوارشی
آیا ابتلا به بیماری های مقعدی، مثل هموروئید، نشانه بیماری گوارشی محسوب میشه؟
الزاما ابتلا به بیماری های مقعدی مثل هموروئید و شقاق، نشانه مشکل گوارشی نیست. یبوست یا اسهال و بیماری های التهابی روده و … از عوامل ابتلا هستن.
فیستول مقعدی، در اثر یبوست بروز میکنه؟
فرد مبتلا به یبوست، برای دفع مدفوع زور زیادی میزنه و به همین دلیل به لگن، مقعد و اسفنکترهای مقعدی فشار میاد. این یکی از عوامل فیستول مقعدی محسوب میشه.
خونریزی مقعدی ناشی از هموروئید چه تفاوتی با خونریزی دستگاه گوارش داره؟
خون ناشی از هموروئید و شقاق به رنگ قرمز روشن و تازه هست. خون مربوط به بیماری های گوارشی، تیره رنگه.
